କୈକେୟୀ ରାମଙ୍କ ୧୪ ବର୍ଷ ବନବାସ ଯିବା ପାଇଁ କାହିଁକି କହିଲେ ? କଣ ଥିଲା ପୁରା ଘଟଣା ନିଶ୍ଚୟ ପଢିନିୟନ୍ତୁ…

ଆମର ମୁଖ୍ୟ ପାଠ୍ୟ ରାମାୟଣର ରଚନା ମୂଳଦୁଆ ପକାଇବାରେ ଏକ ଚରିତ୍ରର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥିଲା | ଏହି ଚରିତ୍ରଟି ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କ ତିନି ରାଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୈକେୟୀ ବ୍ୟତୀତ ଆଉ କେହି ନଥିଲେ। ଆମେ ସବୁବେଳେ ଜାଣୁ ଯେ କୈକେୟୀ ହେତୁ ପ୍ରଭୁ ରାମଙ୍କୁ ୧୪ ବର୍ଷ ନିର୍ବାସନ ପାଇଁ ଯିବାକୁ ପଡିଲା ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ କୈକେୟୀଙ୍କ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଚରିତ୍ର ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଲା | କୈକେୟୀ ପ୍ରକୃତରେ ଜଣେ ଅତି ସ୍ଥିର ଏବଂ କୌଶଳପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଣୀ ଥିଲେ, ଯିଏ ପ୍ରଭୁ ରାମଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଭାବୁଥିଲେ | ତେବେ କୈକେୟୀଙ୍କ ପ୍ରେମ ଏବଂ ଚିନ୍ତାଧାରା କାହିଁକି ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ବଦଳିଗଲା? ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ରାଣୀ କୈକେୟୀ ଙ୍କ ବିଷୟରେ ଏପରି କିଛି ଜିନିଷ ଯାହା ଆପଣ ପୂର୍ବରୁ ଶୁଣି ନାହାଁନ୍ତି |

କୈକେୟୀ କାୟାକେ ନାମକ ଏକ ରାଜ୍ୟରେ ରାଜା ଅଶ୍ୱପତିଙ୍କ ଝିଅ ଭାବରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ | ରାଜା ତାଙ୍କ ପିଲାଦିନରେ କୌଣସି କାରଣରୁ ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ରାଜପ୍ରାସାଦରୁ ବାହାର କରିଦେଇଥିଲେ। ଏବଂ କୈକେୟୀ ପିଲାଦିନରୁ ମା ବିନା ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ | ମନ୍ତରା ନାମକ ଜଣେ ଚାକରାଣୀ କୈକେୟୀଙ୍କର ଯତ୍ନ ନେଉଥିଲେ। ଚାକରାଣୀ ମନ୍ତରା ନିଜ ପରିସରକୁ ବଢାଇବା ପାଇଁ ରାଜପ୍ରାସାଦରେ ରହିବା ସମୟରେ ବଡ଼ ଯୋଜନା କରୁଥିଲେ |

ଥରେ ରାଜା ଦାଶରଥା ନିମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ରାଜା ଅଶ୍ୱପତିଙ୍କ ପ୍ରାସାଦ ପରିଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କୁ ଏକ ବଡ଼ ସ୍ୱାଗତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ରାଜକୁମାରୀ କୈକେୟୀ ନିଜେ ତାଙ୍କ ରିସେପ୍ସନରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲେ | ରାଜା ଦଶରଥ କୈକେୟୀଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ। ପ୍ରଥମେ ରାଜା ମନା କରିଦେଇଥିଲେ କାରଣ ଦଶରଥ ପୂର୍ବରୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ପରେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ନେବା ପରେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କଲେ | ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଥିଲା ଯେ କେବଳ ରାଣୀ କୈକେୟୀଙ୍କ ପୁଅ ଅଯୋଧ୍ୟାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ହେବେ।

ରାନୀ କୌଶଲ୍ୟାଙ୍କ ସନ୍ତାନ ନ ଥିବାରୁ ଦଶରଥ ଏହି ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ କାଇକେଇଙ୍କର ମଧ୍ୟ କୌଣସି ସନ୍ତାନ ନଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଦଶରଥ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତ ଦଶରଥାର ତୃତୀୟ ରାଣୀଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ହୋଇନଥିଲେ | ରାଜା ଦଶରଥ ପିତା ହୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେ ବହୁତ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଥିଲେ | ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଏକ ଯଜ୍ଞନ ର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା | ଫଳସ୍ୱରୂପ, ରାନୀ କୌଶଲ୍ୟାଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୁତ୍ର ପ୍ରଭୁ ରାମ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ। ଓ କାଇକେଇଙ୍କର ଭାରତ ନାମକ ଏକ ପୁତ୍ର ଜନ୍ମ ହେଲେ ଏବଂ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଏବଂ ଶତ୍ରୁଘନ ନାମକ ଦୁଇଟି ପୁତ୍ର ହେଇଥିଲେ

ରାଣୀ କୈକେୟୀ ଦଶରଥଙ୍କ ପ୍ରିୟ ଥିଲେ। ସୁନ୍ଦର ହେବା ବ୍ୟତୀତ ସେ ଯୁଦ୍ଧ କୌଶଳ ମଧ୍ୟ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲେ | ଯୁଦ୍ଧରେ ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ କୈକେୟୀ ସର୍ବଦା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲେ। ଥରେ ଦଶରଥ ଭୂତ ସମରା-ସୁର ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରି ଇନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କଲେ | ରାଣୀ କୈକେୟୀ ମଧ୍ୟ ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ତାଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ ଦକ୍ଷତା ସହିତ ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କ ଜୀବନ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ତା’ପରେ କୈକେୟୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଦାଶରଥ ତାଙ୍କୁ ଦୁଇଟି ଇଛା ମାଗିବାକୁ କହିଥିଲେ। ତା’ପରେ ରାଣୀଙ୍କର କିଛି ମାଗିବାକୁ କିଛି ନଥିଲା | ଏବଂ କାଇକାଇ ରାଜାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯେତେବେଳେ ସେ ଆବଶ୍ୟକ କରନ୍ତି, ସେ ତାଙ୍କୁ ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ଇଚ୍ଛା ମାଗିପାରିବେ

ଭଗବାନ ରାମ ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଏବଂ ପ୍ରିୟ ପୁତ୍ର ଥିଲେ। ପିଲାଦିନରୁ ରାଣୀ କୈକେୟୀ ମଧ୍ୟ ରାମଙ୍କୁ ବହୁତ ଭଲ ପାଉଥିଲେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପ୍ରଭୁ ରାମ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଆଦେଶ ପାଳନ କରିଛନ୍ତି। ମିଥୀଲା ରାଜକୁମାରୀ ସୀତାଙ୍କ ସହ ରାମଙ୍କ ବିବାହ ପରେ, କୈକେୟୀଙ୍କ ପିତା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରେ ପୀଡିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସେ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପାଇଁ କାଇକେୟାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। କାଇକେଇଙ୍କ ପିତା ଭାରତକୁ ଭେଟିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ। ରାଜା ଦଶରଥ ଏହି ସମୟରେ ରାମଙ୍କୁ ଅଯୋଧ୍ୟାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ରାଣୀ କାଇକେଇଙ୍କ ସମେତ ସମସ୍ତେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ କାଇକେଇଙ୍କ ଚାକରାଣୀ ମନ୍ତରା ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ। ଏବଂ ଏଠାରୁ ସେ ରାଣୀ କୈକେୟୀଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ | ସେ ରାଣୀଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ରାଜା ଦଶରଥ କାଇକେୟାର ରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ କେବଳ କୈକେୟୀଙ୍କ ପୁଅ କୁ ଅଯୋଧ୍ୟାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ହେବେ।

କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଜା ଦଶରଥ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିରୁ ପଛକୁ ଯାଉଛନ୍ତି। ଏହା ଶୁଣି ରାଣୀ ମନ୍ତାରା ଉପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ରାଗିଗଲେ, ଚାକରାଣୀ ମନ୍ତାରା ପୁଣିଥରେ କହିଲା ଯେ ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କ ପ୍ରତାରଣାକୁ ରାଣୀ ବୁଝିପାରିବେ ନାହିଁ, ସେ ତୁମର ନିର୍ବୋଧତାର ଫାଇଦା ନେଉଛନ୍ତି। ଏବଂ ମନ୍ତରାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କୁହାଯାଇଥିବା ଅନେକ କଥା ଶୁଣିବା ପରେ ରାଣୀ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଉତ୍ତେଜନାରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ଏବଂ ମନ୍ତରାଙ୍କୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କଣ କରିବେ ବୋଲି ପଚାରିଥିଲେ। ମନ୍ତରା ତା’ପରେ କାଇକେଇଙ୍କୁ ସେହି ଦୁଇଟି ଇଚ୍ଛା ମାଗିବାର କଥା ବିଷୟରେ ମନେ ପକାଇଲେ ଏବଂ ରାଣୀ ଆଗକୁ ଏକ ରାସ୍ତା ଖୋଜିଲେ | ରାଣୀ କୈକେୟୀ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ ତ୍ୟାଗ କରି କୋପ ଭବନରେ ଯାଏ ବସିରହିଲେ

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ରାମଙ୍କ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଥିଲା। ରାଜା ଦଶରଥ ବହୁତ ଖୁସି ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ଖୁସିର ମୁହୂର୍ତ୍ତକୁ ତାଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ରାଣୀ କୈକେୟୀଙ୍କ ସହ ବାଣ୍ଟିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ | ଯେତେବେଳେ ରାଜା ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କାଇକେଇଙ୍କୁ ଦେଖି ଏହାର କାରଣ ପଚାରିଲେ, ରାଣୀ କୈକେୟୀ ଏହାର ଉତ୍ତର ଦେଇନଥିଲେ। ରାମଙ୍କ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକ ବିଷୟରେ କହିବା ପରେ ମଧ୍ୟେ ସେ କିଛି କହିଲେ ନାହିଁ । ଯେତେବେଳେ ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କୁ ପୁଣି ପଚାରିଲେ, କୈକେୟୀ କହିଥିଲେ ଯେ ତୁମେ ମୋ ପୁଅକୁ ବିବାହ ପୂର୍ବରୁ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ କରିବାକୁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲ। ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମେ ତୁମର ବଚ୍ଚନଙ୍କୁ ଭୁଲି ରାମଙ୍କୁ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ କରିବାକୁ ଯାଉଛ |

କୈକେୟୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣିବା ପାଇଁ ରାଜା ଦଶରଥ ପ୍ରଥମେ ବିଶ୍ୱାସ କରିନଥିଲେ ଏବଂ ରାଜା ତାଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ଦୃଢ ଭାବରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ। ତା’ପରେ ରାଣୀ ସେହି ଦୁଇଟି ଇଚ୍ଛା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଜା ଦଶରଥ ପଛକୁ ଯାଇପାରିଲେ ନାହିଁ। ରାଣୀ ପ୍ରଥମ ବରକୁ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଭାରତର ରାଜା ହେବେ ବୋଲି ମାଗିଲେ ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ବର ପ୍ରଭୁ ରାମଙ୍କ ୧୪ ବର୍ଷ ବନବାସ ଯିବା ପାଇଁ ମାଗିଥିଲେ । ରାଜା ଦଶରଥ ରାଣୀଙ୍କର ଉଭୟ କଥା ଶୁଣି ବହୁତ ଦୁଃଖିତ ହେଲେ | ଯେତେବେଳେ ରାଜା ଅନୁମୋଦନ କଲେ ନାହିଁ, ରାଣୀ ରାଜାଙ୍କୁ “ରଘୁକୁଳ ନିତା ପ୍ରାଣ ଯାଉ ପଛେ ବଚନ ନ ଯାଉ ” କୁ ମନେ ପକାଇଲେ | ରାଜା ଇଚ୍ଛା ନକଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ପାଳନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା | ମାତାପିତା ଦେଇଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ଅନୁସରଣ କରି ମରିୟା ପୁରସୁତମ୍ ରାମ ବିନା ପ୍ରଶ୍ନରେ ବନବାସକୁ ଯିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ। ରାଜା ଦଶରଥ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାମଙ୍କୁ ଅଧିକ ଭଲ ପାଉଥିଲେ। ସେ ରାମଙ୍କୁ ଅଟକାଇବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ କଥା ଅନୁସରଣ କରି ରାମ ନିର୍ବାସନକୁ ଯାଇଥିଲେ। ରାମଙ୍କ ବନବାସ ଯିବା ଦୁଃଖରେ ରାଜାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହେଇଯାଇଥିଲା

ଯେତେବେଳେ ଏହା ଭରତଙ୍କୁ ଜଣାଗଲା , ସେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କ ମାଆଙ୍କ ଉପରେ ବହୁତ ରାଗିଗଲେ | ଭରତ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ବଡ଼ ଭାଇ ରାମଙ୍କୁ ଭଲ ପାଉଥିଲେ ଏବଂ ରାମଙ୍କୁ ଖୋଜି ଅଯୋଧ୍ୟାକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ମାଆଙ୍କ କାମ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ ତାଙ୍କୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ, ଯେତେବେଳେ ରାମ ଚିତ୍ରକୋଟରେ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ଭରତ ସୂଚନା ପାଇଲେ, ଭରତ ଚିତ୍ରକୋଟକୁ ଯାଇ ରାମଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ। ରାମ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖିତ ହେଲେ, କାଇକେଇ ଅନୁତାପ କଲେ, ରାମଙ୍କୁ କ୍ଷମା ମାଗିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଅଯୋଧ୍ୟାକୁ ଫେରିବାକୁ କହିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ରାମ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ କଥା ଅନୁସରଣ କରି ଅଯୋଧ୍ୟା ଯିବାକୁ ମନା କରି ଜଙ୍ଗଲରେ ଯାତ୍ରା ଜାରି ରଖିଥିଲେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଭରତ କେବେହେଲେ ସିଂହାସନ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ, ବରଂ ତାଙ୍କ ଭାଇ ରାମଙ୍କ ପାଦ ପାଦୁକା ସିଂହାସନରେ ରଖିଥିଲେ ଓ ପୂଜା କରିଥିଲେ ।